Polisario, Fas, Batı Sahra

10 Mayıs 1975’te Batı Sahra’da yaşayan Sahravi’ler tarafından kurulan Polisario Cephesi yani Saguia el Hamra ve Rio de Oro'nun Kurtuluşu İçin Halk Cephesi (İspanyolca: Frente Popular de Liberación de Saguía el Hamra y Río de Oro) Batı Sahra’nın İspanyol işgalinden kurtarılması için kurulmuş sosyalist bir gerilla örgütüdür. 20 Mayıs 1975’te İspanyol Ordusu’na karşı ilk silahlı eylemlerini gerçekleştirirler. Kuruluş aşamasında içlerinde Cezayir ve Fas’ın da bulunduğu Arap hükümetlerinin desteğini almaya çalışırlarsa da Libya ve Moritanya’nın zayıf destekleri dışında pek bir ilgi görmezler.

Batı Sahra 1884’ten itibaren İspanya tarafından sömürgeleştirilmiş bir çöl bölgesidir. 1963’te yüksek kaliteli fosfat yatakları keşfedilince kuzey komşu Fas ve güney komşu Moritanya İspanya’nın bölgeden çekilmesini talep eder. Birleşmiş Milletler’de 1975’te self determinasyon için halk oylaması yapılmasına karar verilir fakat bu oylama yapılamaz. Fas kralı 2.Hasan’ın emri ile 350 bin sivil Batı Sahra’ya yürüyüşe geçer, Yeşil Yürüyüş adını verdikleri bu eylemle bölgeyi ilhak ederler. Bu durum 1976 Ocak’ında üçüncü komşu Cezayir ile Fas orduları arasında çatışmalara sebep olur.

İspanya, Batı Sahra’nın 2/3’ünü Fas’a 1/3’ünü Moritanya’a bırakarak çekilme kararı alır. Polisario bu kez Batı Sahra’nın özgürlüğü için -ilk olarak zayıf olan- Moritanya’yla mücadeleye başlar ve 5 Ağustos 1979’da Moritanya, bölgesini Sahravi’lere terkederek çekilir. Fakat Fas ilerleyerek bu bölgeyi de kendi topraklarına katar. Polisario Fas’la mücadeleye giriştiğinde, Cezayir Polisario’yu üs ve silah sağlar, örgütün merkezi Cezayir’in bölgeye yakın bir şehri olan Tindouf’tadır.


Batı Sahra'yı üye kabul etmesi nedeniyle, Afrika Birliği'ne (Organization of African Unity, OAU) üye olmayan tek Afrika ülkesi Fas'tır

1980’de Polisario üyesi Sahravi’lerin kurduğu Sahra Arap Demokratik Cumhuriyeti (Republique Arabe Sahraouie Démocratique), Afrika Birliği’nin (OAU) üyesi olarak kabul edilir. Toprağı olmayan bu ülke sadece kağıt üzerinde mevcutsa da Fas duruma şiddetle tepki gösterir ve 3 yıl içinde Afrika Birliği’nden ayrılır. Halen Afrika Birliği'ne üye olmayan tek Afrika ülkesi Fas'tır.

200 mt yükseklikten Polisario Bölgesi ile Fas işgali altındaki bölgeyi ayıran 2,700 km uzunluğundaki kumdan duvar: Moroccon Wall (Fas Duvarı). Batı Sahra, Google Maps.

Fas, Batı Sahra’yı güneye doğru işgale devam ederken, Polisario adam kaçırma eylemleriyle karşılık verir. Fas işgal ettiği bölgenin sınırına 2,700 km uzunluğunda kumdan bir duvar örer (Moroccon Wall)...

Birleşmiş Milletler aracılığı ile yapılan uzun görüşmeler sonunda 1988’de Fas ve Polisario Birleşmiş Milletler’in barış planını kabul ederler, plana göre bir referandum yapılacaktır fakat kimlerin bu oylamaya katılacağı konusunda anlaşamazlar. Polisario oylamaya sadece bölgede 1975’ten önce yaşayanların katılmasını isterken, Fas ise Fas’tan gelen göçmenlerin de oylamaya katılmasını talep eder.

Fas'ın Batı Sahra'yı işgali

1991’de Fas ve Polisario arasında bir ateşkese varılır. Polisario 2003’te 243, 2005’te 404 Fas’lı tutsağı salıverir. Olumlu gelişmelere rağmen halen referandum yapılamamıştır. 2004’te bir ara Türkiye’nin Batı Sahra’yı tanıyacağı söylentisi çıkınca Fas ile Türkiye arasında ipler gerilir ancak söylentinin aslı yoktur.