Abdullah Cevdet, Pek Uyanık Bir Uyku

Abdullah Cevdet, sonradan İttihad ve Terakki'ye dönüşecek olan İttihad-ı Osmani’yi kuran 5 tıbbiyeliden biri. Kendisi pozitivist bir Kürt aydını, I.Dünya Savaşı’ndan sonra Kürdistan Teali Cemiyeti’ne girmiş. Nesli güzelleştirmek için Avrupa’dan damızlık erkek getirmek gibi uçuk fikirleri olduğu söyleniyor. Hatta “Çanakkale’de medeniyet ayağımıza geldi ama biz sokmadık” dediği de rivayet olunuyor. Adı Ankara’da bir sokağa verilmişken, 2005’te AKP’li bir üyenin teklifi ve CHP’li üyelerin desteğiyle değiştirilmiş(bkz). Cumhuriyet sonrası Mustafa Kemal’in uyguladığı bütün inkılapların fikir babası. Abdullah Cevdet’in çıkardığı İçtihad Mecmuası’nda 1912’de yayınlanan, Kılıçzade Hakkı’nın yazdığı “Pek Uyanık Bir Uyku” başlıklı makalede bütün batıcı fikirler tek tek sayılmış(bkz):

* Fes kâmilen defedilip yeni bir serpuş kabul olunacaktır.
* Mevcut kumaş fabrikaları genişletilecek ve yenileri de açılacaktır. Yerli mallarının kullanılması teşvik edilecektir.
* Kadınlar diledikleri tarzda giyinecekler, yalnız israf etmeyeceklerdir. Polisler ve softalarla, arabacı makulesi kimseler kadınların giyimlerine asla müdahale etmeyeceklerdir. Şeyhülislâm Efendiler de çarşaflara dair beyannameler yazmayacak ve imza etmeyeceklerdir. Polisler, kadınların işine ancak münasebetsiz ve genel ahlâka dair meselelerde müdahale edebilecekler ve bu vazifelerini de büyük bir nezâketle yerine getireceklerdir. Kadınlar vatanın en büyük velinimeti sayılarak kendilerine erkekler tarafından hürmet ve riayet gösterilecektir.
* Kadınlar ve genç kızlar, Müslüman Boşnak ve Çerkezlerde olduğu gibi, erkekten kaçmayacaklardır. Her erkek, kendi gözüyle gördüğü, tetkik ettiği, beğendiği ve seçtiği kızla evlenecektir. Görücülük adetine nihayet verilecektir.
* Kızlar için diğer mekteplerden başka bir de Tıbbiye Mektebi açılacaktır.
* Birer tembellik yuvası olan bütün tekkeler ve zaviyeler ılga olunacak, varidat ve tahsisatları kesilip, Maarif bütçesine ilâve edilecektir.
* Bütün medreseler kapatılacaktır.
* Sarık sarmak ve cübbe giymek sadece yüksek alimlere mahsus hale getirilecektir.
* Evliyaya nezirler yasak edilecek, bu gibi teberrular Donanma ve Müdafaayı Milliye Cemiyetleri kasalarına girecektir.
* Arazi ve Evkaf kanunlarından başlanarak bütün kanunlar ıslah edilecektir.
* Şer’i mahkemeler kaldırılacak ve Nizami mahkemeler ıslah edilecektir.
* Mecelle kaldırılacak veya en azından o derece değişecektir.
* Mevcut Osmanlı Elifbası atılarak yerine Lâtin harfleri kabul edilecektir.
* Avrupa Medeni Kanunu kabul edilerek bugünkü evlenme-boşanma şartları tamamiyle değiştirilecektir. Birden fazla kadınla evlenmek ve bir sözle karı boşamak usulleri kalkacaktır.