Vedad Uşaklıgil'in hazin hikayesi

Halid Ziya Uşaklıgil (1867-1945) dört çocuğundan üçünü daha kendisi hayatteyken toprağa vermek bahtsızlığını yaşamış bir edebiyatçımızdır. Sadun ve Güzin adındaki çocuklarını henüz bebekken kaybeder. Halid Ziya, Sadun için “KIRIK Oyuncak”, Güzin için “KIRIK Hayatlar” hikayelerini kaleme alır. Daha sonra Halil Vedad ve Bülent isminde iki oğlu olur. İkisi de hariciyeci olarak yurtdışında görev yaparlar. Ölümünden sonra anısına “Bir Acı Hikaye” kitabını yazdığı Halil Vedad, Arnavutluk’ta görevli iken intihar eder (1937).

Selim İleri, naif bir kişilik ve müzisyen olan Halil Vedad’ın hikayesinden oldukça etkilenmiş, Halid Ziya’nın “Bir Acı Hikaye"sinden yola çıkarak, Aşk-ı Memnu (1900) ile de parallellikler kurup 1993’te “KIRIK Deniz Kabukları”nı yazmış. Kitapta Mustafa Kemal Atatürk , Latife Hanım ve Halil Vedad arasında geçen ilginç olaylardan bahsediliyor.

Halid Ziya Uşaklıgil ve Latife Hanım’ın babası Muammer (Uşaklı) Bey kardeş çocuklarıdır, Halid Ziya yaşça büyük olduğundan Muammer Bey kendisine “amca” diye hitap eder. Muammer Bey’in adı Atilla İlhan’ın Karantina'lı Despina şiirinde de geçer, hatırlarsınız. Halid Ziya, yeğeni Latife Hanım’ın eğitimiyle bizzat ilgilenmiş, Fransızca dersleri vermiş. Latife Hanım da kensinden 5 yaş küçük Vedad’a ablalık yaparmış.

Vedad’ın müziğe, dolayısıyla piyanoya istidadı vardır, o kadar ki Sultan Reşad, pederi sarayda başkatiplik yaptığı sıra kendisine bir piyano hediye eder. Bu piyano daha sonra hariciyede görev yaptığı yıllarda Ankara’ya kadar taşınır. Vedad’ın Mustafa Kemal Atatürk’le tanışması da piyano sayesinde olur. Latife Hanım Mustafa Kemal’le evlendikten sonra bir konser vermek için Ankara’ya gelen Vedad bir gece Çankaya Köşkü’ne misafir olur. Burada yeteneği ile Mustafa Kemal’in beğenisini kazanır...

Vedad’ın Fransızca, İngilizce ve Almanca’yı çok iyi konuştuğunu öğrenen Mustafa Kemal, o gece orada bulunan Dışişleri Bakanı Tevfik Rüştü Aras’a Vedad’ın dışişlerine memur olarak alınması için direktif verir. Latife Hanım’ın şaşırtıcı engelleme girişimine rağmen Vedad babasının da araya girip Mustafa Kemal’den ricacı olması üzerine hariciyeye girer. Vedad Ankara’ya gelir ve Çankaya Köşkü’nde müştemilatta misafir olarak kalır, ta ki Latife Hanım’la Mustafa Kemal’in arası bozulup Latife Hanım İzmir’e dönene kadar. Bir gece köşkte Mustafa Kemal, Vedad’ın piyano çalışına iltifat edince, Latife Hanım’ın bir kıskançlık krizi geçirdiği anlatılır. Latife Hanım köşkten ayrılmadan hemen önce Vedad’a kendisi oradan ayrıldıktan sonra onun da köşkte kalamayacağı ultimatomu vermesine rağmen, Vedad Mustafa Kemal’in himayesindedir. Yine de durum uygun görülmemiş olsa gerek, kısa bir süre sonra Vedad sedece köşk ve Ankara’dan değil Türkiye’den de ayrılıp Londra’ya görevli olarak gider.

Bundan sonra Vedad’ın hazin sonunu hazırlayacak görevlendirmeler ve görevden almalar silsilesi başlar. Halid Ziya oğlunun çöküşünü hazırlayan bu sürecin sorumlusu olarak, yüzüne gülüp arkasından kuyusunu kazan, 1925-1938 yılları arasında kurulan bütün kabinelerde dışişleri bakanlığı görevini yürüten Tevfik Rüştü Aras’ı gösterir , “Bir Acı Hikaye”de “Vekil” takma adıyla onu açıkça suçlar.

Artık müzikten de uzaklaşan Vedad son olarak Arnavutluk’taki görevinde terfi beklerken, sebep gösterilmeksizin Türkiye’ye dönmesini isteyen bir telgraf alınca, odasında uyku ilacı içerek intihar eder.